خرده فروشی و بررسی انواع آن

روند رشد بازارها در ایران و جهان

کلمه بازار در کشورهای مالزی و اندونزی؛ پاسار، در ترکیه؛ پازار، در یونان؛ پازاری (παζάρι)، در زبان قبرسی-یونانی؛ پانتوپولا، در فرانسه و پرتغال؛ بازار، در زبان عرب؛ بیزار، در زبان انگلیسی؛ مارکت، مارت، پلازا، فرام و... و در زبان پهلوی ساسانی؛ وازار گفته می شود که واژه وازارگان (بازرگان) و وازارگانیه یا بازرگانی از ترکیبات دیگر آن است.

در بسیاری از کشورهای متمدن دنیا، بقایایی از اماکن فروش و بازارهایی را می­توان یافت که هر کارشناس معماری بازار و حتی هر رهگذر ساده­ای را به فکر فرو خواهد برد. بازارهایی با معماری­های خلاقانه، حساب شده و کاملاً کاربردی که حتی در این عصر نیز حرف­های زیادی برای گفتن دارند. بر خلاف قدمت بازارهای آسیایی و به­ویژه بازارهای ایرانی، مفهوم مراکز خرید در اروپا، زاییده صنعتی شدن و گونه­ای معماری قرن بیستمی به حساب می­آید. از نخستین نمونه های اروپایی، بازار سرپوشیده آکسفورد در انگلستان است که به طور رسمی در اول نوامبر 1774 افتتاح گردید. از نمونه­های دیگر می­توان پاساژ بارلینگتون در لندن که در سال 1819 افتتاح شد را نام برد. در آمریکا، اولین نمونه بازار در جزیره رود در سال 1828 شروع به­کار نمود.

اما در آسیا موضوع متفاوت است. در این قاره کهن، بازارهایی را می­توان نام برد که دارای قدمت چند صد ساله هستند. بازار بزرگ استانبول که در قرن 15میلادی ساخته شده است و دارای 58 گذر و 4000 مغازه می­باشد، از آن جمله است.

واژه بازار در ایران، داستانی به بلندای یک تاریخ دارد تا آنجا که یک شهر اسلامی را نمی­شود بدون بازار، مغازه ها، تیمچه ها، چارسوها و ... تصور نمود. بازارهایی مانند بازار بزرگ تبریز، بازار وکیل، بازار سرپوشیده بزرگ اصفهان از آثار قرن دهم میلادی، بازار سرپوشیده بزرگ تهران با ده کیلومتر طول و ... .

به لحاظ معماری، بازار دارای سه فضای اصلی می­باشد:

1) فضایی کاربردی برای فعالیت­های تولیدی، بازرگانی و خدماتی (واحدهای خرد تجاری).

2) فضاهای عبوری برای مرتبط ساختن و همچنین مجزا نمودن واحدهای خدماتی، تولیدی و بازرگانی (فضایی برای گذر مشتریان).

3) مکان­هایی برای گردهمایی مردمان در لابه لای فضاهای متعدد بازار که به صورت سرباز، سرپوشیده و نیمه سرپوشیده هستند. (لازم به ذکر است در مجموعه­های تجاری و مراکز خرید در دنیای مدرن خصوصاً در ایران، این فضا به دست فراموشی سپرده شده است و یا کمتر به آن پرداخته می­شود و قراردادن چند نیمکت و صندلی در داخل و یا ورودی مجموعه­های احداث شده، هیچ­گاه تداعی­کننده این مفهوم نخواهد بود.)

خرده فروشی و ماهیت خرید کردن در عصر حاضر

تا چند دهه پیش، خرید کردن، یک اجبار و امری کسل کننده تلقی می­شد زیرا مصرف­کننده، هنگامی می­توانست از یک فروشگاه دیدار کند که قصد خرید کالا یا کالاهایی را داشته باشد. همچنین در فرایند خرید، مشتری نسبت به فروشنده در موضعی ضعیف و مغلوب قرار می­گرفت، زیرا تعداد مشتریان، زیاد و عرضه­کنندگان اندک بود. از طرفی کالا، نه تنها به مشتری، نمایش داده نمی­شد، بلکه در تبلیغات نیز جایگاهی نداشت.

بنابراین هم در فروش و هم در خرید کالا، زمان زیادی صرف می­شد. اما در دنیای مدرن امروز با افزایش سطح توقع و تغییر الگوی مصرف مشتریان، رشد روز افزون تعداد فروشگاه­های متنوع (و در اندازه­های مختلف)، تجهیز فروشگاه­ها و مراکز خرید به وسایل تأمین آسایش مشتری، بکارگیری امکانات الکترونیکی و ساده­سازی خرید، استقرار اماکن رفاهی برای خانواده­ها، اطلاع رسانی قوی و تبلیغات وسیع و جذاب رسانه­ای، تغییر دیدگاه نسبت به خریدار و ذینفع دانستن وی در رابطه­ای برد- برد، تکریم مشتری و مدیریت زمان برای ایشان، قیمت­گذاری رقابتی محصولات به­ دلیل سیاست کمینه کردن حاشیه سود بنگاه­های تولیدی و عرضه­کنندگان خرده فروش و ...، ماهیت خرید، نه تنها عملی خسته­کننده قلمداد نمی­شود، بلکه یک امر لذت بخش به­شمار می­رود. در تعریف جدید، خرید را ورود آزادانه به فروشگاه یا فروشگاه­ها بدون الزام به خرید و دیدن یا پرسیدن (آزمایش) از محتویات آنها جهت تصمیم خرید، تعریف کرده­اند.

انواع فروشگاه ها و استراتژی های نوین خرده فروشی در ایران و جهان

مغازه­ها، فروشگاه­ها، سوپرمارکت­ها و مراکزی که برای خرید و فروش کالا به عموم مصرف­کنندگان مورد استفاده قرار می­گیرند، هر یک نام و تعریف خاص خود را دارند که در مباحث اقتصادی، مسائل مربوط به بیمه، شهرداری، اصناف و موارد مشابه به کار می­روند. شاید بیشتر مشتریان برای تمام این اماکن از واژه فروشگاه استفاده کنند، اما هر فروشگاهی، تعریفی مجزا داشته و در زبان­های دیگر با پسوندهایی معرفی می­شوند، مانند فروشگاه زنجیره­ای. به همین دلیل نمی­توان هر بقالی را سوپرمارکت و یا دکه را بقالی نامید.

انواع تیپ ­های فروشگاهی عبارتند از:

1)       فروشگاه های چابک

2)       فروشگاه های محلی

3)       فروشگاه های سوپر محلی

4)       سوپرمارکت ها

5)       فروشگاه های اختصاصی

6)       فروشگاه های عمومی

7)       هایپر مارکت ها  

8)       فروشگاه های زنجیره ای

9)       فروشگاه های ارزانفروشی (Discount stores ) مانند : فروشگاه های انباری و فروشگاه های قسمتی

10)    فروشگاه های رفاهی یا بین راهی Convenient Stores

برگرفته از کتاب اصول طراحی و چیدمان فروشگاهی؛ نویسنده: وحید نثائی

جهت مطالعه بیشتر به کتاب اشاره شده مراجعه فرمائید