استراتژی های بزرگ‌ترین فروشگاه زنجیره‌ای دنیا

وال‌مارت چگونه از رقبای خود پیشی گرفت

شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای وال‌مارت، شرکتی آمریکایی است که با بیش از 2/1 میلیون کارمند و فروش 405 میلیارد دلاری در سال 2009 همچنان بزرگ‌ترین فروشگاه زنجیره‌ای دنیا به حساب می‌آید.

این شرکت در سال 1962 توسط سام والتون تاسیس شد و در سال 1969 رسما به ثبت رسید. در سال 1970 والتون اداره اصلی و اولین مرکز توزیع شرکت را در بنتون ویل در آرکانزاس آمریکا تاسیس کرد. در آن زمان شرکت حدود 38 فروشگاه با 1500 کارمند داشته و فروشش نیز در حدود 2/44 میلیارد دلار بود.

محیط رقابتی وال‌مارت بسیار منحصر به فرد است. رقبای شرکت در درجه اول شامل خرده‌فروشان بزرگ، مراکز عمده فروشی و انبارهای کالا و فروشگاه‌های زنجیره‌ای هستند که فشار رقابتی بالایی بر وال‌مارت وارد می‌کنند. صنعت فروشگاه‌هایی که دامنه گسترده‌ای از کالاها و با قیمت کم و نزدیک به قیمت تولید کالا را می‌فروشند(discount retail stores)، از لحاظ اندازه بسیار قابل‌توجه بوده و به طور مداوم در حال رشد و تغییر است. رقبای اصلی و برتر در این صنعت هم از لحاظ ملی و هم بین‌المللی با هم رقابت می‌کنند و رقابت اصلی آنها نیز بر سر قیمت گذاری، مکان‌یابی، اندازه فروشگاه، چیدمان و محیط، تکنولوژی و نوآوری و تصویر کلی فروشگاه در اجتماع می‌باشد. مشخصه اصلی بازار در این صنعت، صرفه به مقیاس (سرشکن شدن هزینه‌ها به خاطر بزرگ بودن مقیاس) است. بازیگران اصلی بازار، عملیاتی مثل خرید، تولید، تبلیغات و حمل‌و‌نقل کالاها را به شکل عمودی و از بالا کنترل می‌کنند. در چنین فعالیت‌هایی که در مقیاس بزرگ انجام می‌شوند، به واسطه سرشکن شدن هزینه‌ها، رقبای اصلی مزیت قابل‌توجهی در مقابل رقبای کوچک‌تر دارند.

رقبای اصلی وال‌مارت در صنعت فروشگاه‌های زنجیره‌ای، «تارگت» و «کی‌مارت» هستند. فروشگاه‌های عظیم زنجیره‌ای دیگری مثل «سیرکت سیتی»، «بَث» و «بیاند» هم جزو رقبای این شرکت هستند. طبق یکی از تحقیقات انجام شده، بیشتر افراد پاسخ دهنده وال‌مارت را به دیگر فروشگاه‌های زنجیره‌ای ترجیح داده‌اند و به ادعای آنان وال‌مارت کالاهای با قیمت پایین تر، تنوع و حق انتخاب بیشتر و با کیفیت بالاتر ارائه می‌کند. نیاز‌های مصرف‌کنندگان، مشخصه اقتصادی مهمی در تمام محیط‌های رقابتی می‌باشد. اینکه چه مشخصه‌هایی از کالا(مثل قیمت، تنوع، کیفیت و غیره) خریداران را تشویق به انتخاب یک فروشنده از میان رقبای دیگر می‌کند، مساله رقابتی بسیار با اهمیتی است.

سامز کلاب یکی از شرکت‌های وابسته به وال‌مارت، به شدت در بخش انبارداری و عمده‌فروشی با شرکت کاستکو در حال رقابت است. کاستکو انبارهای کم، اما با فروش و درآمد بیشتر دارد. به علاوه مشتریان این شرکت به تناوب بیشتری نسبت به مشتریان سامز کلاب از آن خرید کرده و به طور متوسط در هر بار خرید مقدار بیشتری نیز خرج می‌کنند. این برتری کاستکو می‌تواند به دلیل نوآوری بهتر آن باشد چون نوآوری فاکتوری کلیدی در ارزیابی رقبا در یک صنعت است.

وال‌مارت با سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای بزرگ هم رقابت می‌کند. ظرفیت صنعت خواروبار تقریبا اشباع شده است و از این جهت وال‌مارت برای بسیاری از این سوپرمارکت‌ها (هم بزرگ و هم کوچک) تهدیدی جدی محسوب می‌شود و برای بسیاری از آنها رقابت با قیمت‌های پایین وال‌مارت بسیار مشکل است. از آنجا که این صنعت بسیار شلوغ و اشباع شده است، حتی سوپرمارکت‌های بزرگ هم به دنبال متمایز ساختن خودشان برای ادامه حیات هستند.

موقعیت وال‌مارت در بازار

موقعیت وال‌مارت به عنوان بزرگ‌ترین فروشگاه زنجیره‌ای در جهان، بسیار مستحکم است. با اینکه بازار این صنعت بسیار اشباع شده، اما وال‌مارت پایین‌ترین هزینه‌ها و قیمت کالا و بیشترین سود و سهم بازار را دارد. به علاوه تهدید کالاهای جایگزین (دو کالا که می‌توانند به جای هم استفاده شوند) برای کالاهای وال‌مارت ضعیف است. وال‌مارت تلاش زیادی برای اطمینان از نوآور بودن و برآورده ساختن نیاز‌های مشتریان انجام می‌دهد. قدرت چانه‌زنی (قدرت اثرگذاری روی طرف مقابل از لحاظ تعیین قیمت و...) تامین‌کنندگان وال‌مارت نیز ضعیف است، چون برای بسیاری از تولید‌کنندگان وال‌مارت بزرگ‌ترین مشتری آنها است و واضح است که آنها هر چه وال‌مارت بخواهد انجام می‌دهند. علاوه بر تامین‌کنندگان، قدرت چانه زنی خریداران هم ضعیف است چون دامنه وسیعی از مشتریان با تقاضای قابل‌توجهی برای قیمت‌های پایین وجود دارد که باعث افزایش قدرت وال‌مارت در مقابل آنها می‌شود. با توجه به مقیاس بسیار بزرگ فعالیت وال‌مارت، شرکت‌های جدیدی که می‌خواهند وارد بازار شوند تهدیدی جدی برای شرکت محسوب نمی‌شوند، چون شرکت‌های جدید باید سال‌ها یا حتی دهه‌ها برای رسیدن به سطح وال‌مارت تلاش کنند. حتی کمپانی‌های برجسته هم در دنیای امروز به سختی می‌توانند قیمت‌ها و هزینه‌هایشان را به‌اندازه وال‌مارت پایین ببرند.

استراتژی وال‌مارت

ارائه کالاها با قیمت‌های پایین تنها یکی از استراتژی‌های وال‌مارت است. زنجیره خلق ارزش شرکت (فعالیت‌هایی که یک شرکت در یک صنعت خاص انجام می‌دهد)، فعالیت‌های مرتبط به چگونگی دستیابی وال‌مارت به استراتژی‌های مختلف را نشان می‌دهد. نخست اینکه مدیریت زنجیره تامین وال‌مارت بی نهایت کارآ می‌باشد. برای مثال وال‌مارت در تقلید از مفاهیم کسب و کار موفقیت آمیز رقبایش شهرت دارد. به علاوه از نظرات کارکنان استقبال می‌شود و حتی به آنها پاداش داده می‌شود. روش دیگر کاهش هزینه‌ها در مدیریت زنجیره تامین وال‌مارت، توانایی آنها در دنبال کردن حرکت محصول در طول کل زنجیره خلق ارزش است. وال‌مارت می‌تواند در هر زمانی اطلاعات محصول را در هر مرحله‌ای از تولید (مثل حمل کالا، توزیع از انبار مرکزی، انبار فروشگاه‌ها یا در قفسه‌ها یا در صندوق) که باشد پیگیری کند. قابلیت وال‌مارت در ساده سازی فرآیند تامین، آن را در حفظ سطح موجودی مناسب و پیگیری محصولات فروش رفته و فروش نرفته کمک می‌کند.

استراتژی‌های عملیات و توزیع هم وال‌مارت را در دستیابی به قیمت پایین کمک کرده‌اند. در واقع استراتژی وال‌مارت این است که فروشگاه‌هایش را در خارج از شهرهای بزرگ و با فاصله 200 مایلی از فروشگاه موجود راه‌اندازی می‌کند. همچنین در شهرهای بزرگ‌تر، وال‌مارت با استفاده از خوشه‌ای کردن (تاسیس شعبه‌های نزدیک به هم) فروشگاه‌هایش از تبلیغات دهان به دهان برای جذب مشتریان استفاده می‌کند. به علاوه وال‌مارت به دنبال برآورده ساختن نیازهای مختلف مشتریان با استفاده از 4 نوع مختلف از فروشگاه‌های زنجیره‌ای است که شامل فروشگاه‌های فروش کالاهای ارزان قیمت، فروشگاه‌های زنجیره‌ای عظیم، سامزکلاب‌ها و بازارهای محلی می‌شود. هر کدام از این فروشگاه‌ها از لحاظ اندازه، تعداد کارکنان و برآورد فروش با هم تفاوت دارند.

وال‌مارت نسبت به رقبایش هزینه بسیار کمتری صرف تبلیغات می‌کند. گروهی بودن فروشگاه‌های وال‌مارت و فاصله کم آنها از یکدیگر، یکی از دلایل این امر است. به این شکل آنها می‌توانند برای کل منطقه یک بار برای تبلیغات هزینه صرف کنند تا با سرشکن شدن این مخارج بین فروشگاه‌های آن منطقه، هزینه کل حداقل شود. یکی دیگر از بهترین استراتژی‌های وال‌مارت، فراهم کردن خدمات عالی برای مشتریان است. در هر فروشگاه یک فرد برای خوشامد گویی در محل ورود مشتریان حاضر هستند که به آنها چرخ‌دستی‌های حمل خرید می‌دهند و آنها را به قسمتی از فروشگاه که در آن کالاهای مورد نظر مشتری قرار دارد، هدایت می‌کنند. قانون هشتم از ده قانون سام والتون برای ایجاد یک کسب‌وکار نیز « فرا رفتن از حد انتظارات مشتریان» است و به گفته سام، اگر آنها بتوانند این کار را بکنند، مشتریان بارها و بارها به فروشگاه آنها باز خواهند گشت.

فعالیت‌های حمایتی در استراتژی وال‌مارت با فعالیت‌های اصلی‌ای که در بالا به آن اشاره شد مرتبط است. چنین فعالیت‌ها یا هزینه‌هایی شامل تکنولوژی‌هایی می‌شود که در پیگیری محصول(عملیات و توزیع آن)،‌ ارتباطات بین تامین کنندگان، آموزش کارکنان و سیاست‌های تشویق و پاداش، استفاده می‌شوند. درآمدها و سودهای وال‌مارت در سال‌های اخیر موفقیت کلی این فعالیت‌ها را اثبات می‌کند.

تحلیل استراتژی وال‌مارت

با استفاده از تحلیل SWOT (یک روش برنامه ریزی استراتژیک است برای اندازه گیری نقاط قوت S، نقاط ضعف W، فرصت‌ها O و تهدیدها T در یک پروژه یا سازمان) می‌توان به برخی از نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهایی که وال‌مارت با آنها مواجه است اشاره کرد.

با استفاده از این گونه تحلیل‌های استراتژیک و شناسایی نقاط مثبت و منفی در رابطه با سازمان و رتبه بندی آنها بر طبق اهمیتشان برای سازمان، می‌توان اقدامات استراتژیکی به منظور بهبود شرایط برای سازمان انجام داد.

به علاوه با ارزیابی و مقایسه وضعیت سازمان با دیگر رقبا، می‌توان جایگاه آن را برآورد کرده و به این طریق مشخص می‌شود که برای پیشی گرفتن از رقبا، سازمان در چه حوزه‌هایی باید بیشتر فعالیت کند.

بر گرفته از سایت دانشگاه سانتا کروز کالیفرنیا

• 

• 
• 

از بقالی تا مارکت‌داری مدرن

مروری بر سرگذشت مغازه‌های خرده‌فروشی تا هایپراستارهای امروزی

از بقالی تا مارکت‌داری مدرن

نازیلا مهدیانی بیش از دو قرن از راه‌اندازی اولین فروشگاه‌های زنجیره‌ای در دنیا می‌گذرد؛ اولین فروشگاه‌های زنجیره‌ای توسط هنری والتون اسمیت و همسرش در سال ۱۷۹۲ در لندن به راه افتاد. از آن به بعد تاکنون فروشگاه‌های زنجیره‌ای متعددی یکی پس از دیگری افتتاح شدند در کشورمان هم برادران کاشانی اخوان اولین فروشگاه زنجیره‌ای را در سال ۱۳۴۰ تاسیس کردند و ۸ سال بعد از آنها، محمود خیامی – سرمایه‌دار معروف آن زمان- به همراه برادرش، فروشگاه زنجیره‌ای کوروش را راه‌اندازی کردند.

 نسل بعدی فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران پس از انقلاب شکل گرفت که این بار ارگان‌ها و نهادهای دولتی در قالب تعاونی‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای وارد نظام توزیع و فروش کالا شدند و البته فروشگاه‌هایی که پس از انقلاب تاسیس شدند‌‌ همان فروشگاه‌های قبل از انقلاب بودند که فقط نامشان تغییر کرده بود. 

در این مدت از راه‌اندازی اولین فروشگاه‌های زنجیره‌ای تا شروع به رشد هایپرمارکت که نسل سوم، فروشگاه‌های زنجیره‌ای در کشورمان هستند، بقالی‌ها هم به سوپرمارکت‌ها ارتقا یافتند و خرده‌فروش‌ها هم صاحب برندهایی مانند یاران دریان شدند و تولد و رشد فروشگاه‌های وابسته به نهادهای دولتی مانند قدس، شهر و روستا، اتکا، رفاه و... در این بازه نتوانست خرده‌فروش‌ها و سوپرمارکت‌ها از رونق بیندازد و هنوز هم مردم به خریدهای جزئی و پراکنده از سوپرمارکت نزدیک محل سکونت خود ادامه می‌دهند و به خرید‌های کلی از فروشگاه‌ها و هایپرمارکت‌ها عادت نکرده‌اند. 

سوپرمارکت‌های امروز، بقالی‌های دیروز

سوپرمارکت‌ها دیگر جای بقالی‌های قدیم را گرفته‌اند و کمتر بقالی‌ای را با شکل و شمایل قدیم با نحوه عرضه و توزیع فله‌ای را می‌توان در سطح شهر دید. در این مدتی که بقالی‌ها به سوپرمارکت‌ها تبدیل شدند؛ از نحوه چیدمان اجناس تا نحوه سیستم عرضه تغییر کرد و سوپرمارکت‌ها برای رقابت با فروشگاه‌های بزرگ، از ترفند حراج و سیستم خرید تلفنی استفاده کردند. سوپرمارکت داری در کشورمان از جمله مشاغلی است که سریع‌تر از سایر شغل‌های هم ردیف خود به سوددهی می‌رسد از این رو تعداد کسانی که به استقبال این حرفه می‌روند در حال افزایش است و به گزارش موسسه یورومانیتور؛ مجموع خرده‌فروشی در ایران طی سال ۲۰۱۱ برابر با 9/1516 تریلیون ریال بود که از این میزان 1/615 تریلیون ریال در بخش خرده‌فروشی خواربار و 6/901 در بخش غیرخواربار بوده است که پیش‌بینی می‌شود که مجموع خرده‌فروشی در ایران در سال ۲۰۱۶ به 3/3251 تریلیون ریال برسد که از این میزان 5/1323 تریلیون ریال در بخش خرده‌فروشی خواربار خواهد بود.

پس از انقلاب، برندهای مختلفی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای که متعلق به نهادهای دولتی هستند روی کار آمدند؛ قدس، شهر و روستا، اتکا، رفاه و سپه از جمله فروشگاه‌های زنجیره‌ای بعد از انقلاب بودند که بیشتر به توزیع کالاهای کوپنی، سهمیه‌ای و دولتی می‌پرداختند تا اینکه در بین این فروشگاه‌ها با تاسیس شهروند، تعریف جدیدی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای متعلق به نهاد دولتی به وجود آمد و استقبال مردم از این فروشگاه نسبت به سایر فروشگاه‌های دولتی بیشتر بود و به دنبال افزایش استقبال از این فروشگاه، شعبه‌های شهروند در کلان شهر‌ها افزایش یافت و شعبات شهروند به شهرهای کوچک هم راه پیدا کرد. 

پس از رشد شهروند؛ هایپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای دیگری وارد نظام توزیع کالا شدند که خارج از سیستم اداره و مدیریت دولتی با فن جدیدی اداره می‌شوند. هایپراستار‌ها و هاپیرمارکت‌ها نسل جدیدی از فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای هستند که این روز‌ها مردم را با مفهوم جدیدی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای و سیسستم عرضه مدرن در کشورمان آشنا کردند، سیستمی که بیشتر از فروشگاه‌های زنجیره‌ای متعلق به دولت توانست رضایت مردم را جلب کند. 

فروشگاه‌های زنجیره‌ای بعد از انقلاب 

فروشگاه زنجیره‌ای قدس اولین فروشگاهی بود که پس از انقلاب شروع به‌کار کرد. درواقع، فروشگاه قدس‌‌ همان فروشگاه کوروش قبل از انقلاب بود که ساختار این فروشگاه قبل از انقلاب شبیه فروشگاه‌های مارکس‌اند اسپنسر بود. پس از چند سال تعداد این فروشگاه‌ها در تهران به ۱۴ رسید که ۹ فروشگاه تحت عنوان کورش و بقیه به عنوان سوپر استور و سوپر پرشین زیر نظر همین مجموعه اداره می‌شدند که فروشگاه کوروش چهار راه کوکاکولای تهران هم یکی از شعبه‌های کوروش بود. این فروشگاه‌ها پس از انقلاب ۱۳۵۷ مصادره و در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفتند و به فروشگاه‌های زنجیره‌ای قدس تغییر نام دادند. بعد از انقلاب، سوددهی مجموعه در حدی نبود که پاسخگوی وام‌های دریافتی قبل از انقلاب باشد. به‌تدریج فروشگاه‌ها به صورت غرفه غرفه درآمده و اجاره داده شدند و در آخر به صورت چیزی شبیه پاساژ درآمدند و در‌‌نهایت فروشگاه‌های زنجیره‌ای قدس در اواخر دهه هفتاد تعطیل شدند، اما گویا در سال‌های اخیر مجموعه‌های کوچکی تحت این عنوان مشغول به‌کار شده‌اند. 

فروشگاه بزرگ شهر و روستا نخستین بار به شیوه نوین در سال ۱۳۳۲، در خیابان فردوسی تهران با همکاری آلمانی‌ها تاسیس شد. فروشگاه شهر و روستا پس از انقلاب به یکی از زیرمجموعه‌های وزارت بازرگانی پیوست. هرچند فروشگاه‌های شهر و روستا در مقایسه با قدس کار خود را جدی‌تر پیگیری کردند و شعب خود را افزایش دادند، اما رونق این فروشگاه‌ها در گرو عرضه و فروش کالاهای کوپنی و کالاهای سهمیه‌ای بود و در‌‌نهایت، تعاون مصرف شهر و روستا که ۱۵۶ شعبه در تهران و حدود ۷۰۰ شعبه در سراسر کشور داشت؛ همه آنها از سال ۸۱ به بعد به اجبار منحل شدند. 

 شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه متعلق به بانک‌های ملی، صادرات، ملت‌، سپه و تجارت- مدیریت سرمایه‌گذاری بانک ملی ایران، سازمان زمین و مسکن در سال ۱۳۷۴ به ثبت رسید و فعالیت خود را آغاز کرد. این فروشگاه که می‌توان گفت نسبت به هم‌نسل‌های خود به واسطه حمایت‌های دولتی عملکرد موفق‌تری داشته در حال حاضر نزدیک به ۲۰۰ شعبه در سراسر کشور دارد. فروشگاه رفاه هم یکی از شعبات فروشگاه‌های زنجیره‌ای کوروش است که پس از انقلاب به رفاه تغییر نام داد. 

فروشگاه زنجیره‌ای اتکا وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است که این فروشگاه هم از بقایای فروشگاه‌های قبل از انقلاب است که پس از مصادره به اتکا تغییر نام داده است. طبق توضیحاتی که اتکا برای تاریخچه خود می‌دهد؛ اتکا از سال ۱۳۳۴، فعالیت خود را به عنوان یک واحد خدماتی و اقتصادی آغاز و در سال ۸۴ تحت عنوان شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای اتکا به‌کار خود ادامه داد و در حال حاضر بیش از ۴۴۰ مرکز فروش در سطح کشور دارد که اغلب مشتریان و مخاطبان این فروشگاه خانواده‌های نیروهای مسلح هستند. 

فروشگاه زنجیره‌ای سپه هم یک سوپرمارکت زنجیره‌ای در سطح ایران است که شرکت تعاونی ارتش در سال ۱۳۲۸ با سرمایه ۳۲۵۰ تومان آن را تاسیس کرد و در سال ۱۳۴۷ به تعاونی مصرف سپه تغییر نام داد و این شرکت در حال حاضر ۱۵ فروشگاه در تهران، یک فروشگاه در تبریز و ۳ فروشگاه در استان کرمان دارد. 

فروشگاه زنجیره‌ای شهروند؛ موفق‌ترین مدل فروشگاه‌های وابسته به دولت است که اولین شعبه فروشگاه شهروند- وابسته به شهرداری- درسال ۷۲ در میدان آرژانتین و تحت عنوان فروشگاه بیهقی افتتاح شد. هر کدام از فروشگاه‌های زنجیره‌ای وابسته به دولت بخش خاصی از اقشار جامعه را مخاطب خود قرار داده‌اند و در کنار آنها به سایر مردم هم خدمات ارائه می‌دهند اما در بین این فروشگاه‌ها، شهروند با اینکه متعلق به شهرداری است توانست در کنار ارائه خدمات به مخاطبان خاص، رضایت اکثریت را جلب کند. در حال حاضر تعداد فروشگاه‌های شهروند ۲۵ شعبه است که قرار است به ۳۳ شعبه برسد. از دیگر فاکتورهای استقبال مردم از فروشگاه‌های شهروند، ۲۴ ساعته شدن فعالیت برخی شعبه‌های آن در زمان‌های خاصی از سال است که تنها شعبه بیهقی شهروند و در اولین تجربه فعالیت شبانه‌روزی توانست ۱۳۰ میلیون تومان در یک شب فروش داشته باشد. 

در کنار این فروشگاه‌های زنجیره‌ای که نامشان را بیشتر شنیده‌ایم، فروشگاه‌های دیگر چون کوثر، شیلات، صنعت نفت، پروما و حامی هم فعال بودند که به مرور زمان فعالیت این فروشگاه‌ها کمرنگ شد و از فروشگاه‌ها به واحدهای کوچک تغییر پیدا کردند. 

رواج هایپری‌ها 

 هاپیر‌ها جدید‌ترین فروشگاه‌های کشورمان هستند. هایپرمارکت‌ها در عمل یک بنگاه خرده‌فروشی کالاهای مختلف مصرفی هستند که طیف وسیعی از محصولات را ارائه می‌دهند و عمدتا شامل انواع گوناگون مواد غذایی و کالاهای مصرفی خانگی و... هستند. هایپراستار نسل سوم فروشگاه‌های زنجیره‌ای در کشورمان است. هایپر استار به عنوان اولین فروشگاه زنجیره‌ای بین‌المللی در سال ۸۸ در در بزرگراه شهید باکری در غرب تهران با سرمایه‌گذاری اولیه ۶۰ میلیون دلار افتتاح شد. پس از تهران، شعبه‌های هایپر استار در شیراز -در محل مجتمع خلیج‌فارس- و اصفهان- در محل بزرگ‌ترین سیتی سنتر کشور- به بهره‌برداری رسید. 

 در زمان ساخت و افتتاح هایپر استار شایعات زیادی وجود داشت و در ‌‌نهایت؛ سخنگوی شرکت کرفور فرانسه که شایعه همکاری آن برای احداث فروشگاهی بزرگ در تهران پراکنده شده بود؛ با رد مشارکت ضمنی خود با‌هایپراستار، تاکید کرد: ما در این پروژه مشارکت نداریم و نخواهیم داشت. 

گروه ماجد الفطیم که متولی فروشگاه هایپراستار است یک شرکت خصوصی خانوادگی مستقر در دبی است. این شرکت از طریق یک شرکت سرمایه‌گذاری مشترک اداره کلیه فروشگاه‌های کرفور فرانسه در منطقه را بر عهده دارد. درحالی‌که از ورود شرکت هایپر استار به ایران حدود ۴ سال می‌گذرد، اکنون شرکت اماراتی ماجد الفطیم مالک این فروشگاه زنجیره‌ای بزرگ اعلام کرده است که از محل فعالیت دو فروشگاه خرده‌فروشی خود در سال ۲۰۱۲ در تهران و شیراز ۲۳۶ میلیون دلار درآمد کسب کرده است. 

علاوه بر امکان خرید طیف وسیعی از محصولات غذایی و غیر غذایی با برندهای متنوع در یک محوطه وسیع، امکان خرید محصولات با کمترین قیمت نسبت به بازار به‌خصوص در بخش خوراکی، وجود امکانات رفاهی و تفریحی به‌منظور تجربه خریدی بی‌دغدغه از جمله صرف غذا در رستوران‌های متنوع، کافی‌شاپ، امکان بازی برای کودکان و نوجوانان، استفاده از امکانات بانکی، دستگاه خود‌پرداز (ATM)...، امکان خرید محصولات مختلف با تخفیف‌های متنوع- هر دو هفته یک بار فهرست جدیدی از محصولات با تخفیفات جدید در دسترس مشتریان است و امکان استفاده از پارکینک رایگان با ظرفیت بیش از ۱۵۰۰ دستگاه خودرو، امکان عودت محصولات خریداری شده تا دو هفته از مهم‌ترین مزایای خرید از هایپراستار‌ها است. 

هاپیر مارکتی که در نزدیکی هایپر استار کار خود را شروع کرده و رقیب جدی هایپراستار محسوب می‌شود؛ هایپرمارکت مگامال شهرک اکباتان تحت عنوان هایپر است. بازار بزرگ تهران (مگامال) در مساحتی به وسعت ۳۵۰ هزارمترمربع مراحل آخر ساخت را می‌گذراند. به گفته علی رحیمی- قائم‌مقام مدیرعامل این مجتمع- شهرداری تهران با اعطای زمین برای ساخت این پروژه و ارائه مجوزهای لازم و نیز شرکت مالزیایی با تقبل کردن هزینه ساخت و سرمایه‌گذاری در این طرح نقش داشتند و میزان سرمایه اولیه این طرح ۹۱ میلیارد تومان است. 

بازارهای مواد غذایی، پوشاک، مبلمان (خانگی و اداری)، لوازم خانگی، طلا و جواهرات، فرش و موکت، صنایع دستی، کامپیو‌تر و الکترونیک، محصولات ورزشی، محصولات فرهنگی، امورمالی و بانکی، تزئینات و خدمات خودرو، سالن ورزشی، سینما و شهربازی و پارکینگ سرپوشیده با گنجایش ۲۸۰۰ خودرو از ویژگی و امکانات مگامال تهران است. 

در کنار هایپرهای غول تهران، شیراز و اصفهان، هایپرمارکت‌های دیگری هم مانند هایپرمارکت‌های پدیده شاندیز در کشور در مقیاس و فضای کوچک‌تر فعال هستند. هایپرمارکت‌ها وارد شهرهای کیش، اهواز و مشهد هم شده‌اند و راه‌اندازی هایپرمارکت‌ها و نسل جدید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در سایر شهر‌ها به سرعت در حال رواج است و پیش‌بینی می‌شود استقبال مردم برای خرید از فروشگاه‌های بزرگ پای هایپرمارکت‌ها را به شهرهای کوچک هم باز کند.

http://donya-e-eqtesad.com/news/780550/

از بقالی تا مارکت‌داری مدرن

مروری بر سرگذشت مغازه‌های خرده‌فروشی تا هایپراستارهای امروزی

از بقالی تا مارکت‌داری مدرن

نازیلا مهدیانی بیش از دو قرن از راه‌اندازی اولین فروشگاه‌های زنجیره‌ای در دنیا می‌گذرد؛ اولین فروشگاه‌های زنجیره‌ای توسط هنری والتون اسمیت و همسرش در سال ۱۷۹۲ در لندن به راه افتاد. از آن به بعد تاکنون فروشگاه‌های زنجیره‌ای متعددی یکی پس از دیگری افتتاح شدند در کشورمان هم برادران کاشانی اخوان اولین فروشگاه زنجیره‌ای را در سال ۱۳۴۰ تاسیس کردند و ۸ سال بعد از آنها، محمود خیامی – سرمایه‌دار معروف آن زمان- به همراه برادرش، فروشگاه زنجیره‌ای کوروش را راه‌اندازی کردند.

 نسل بعدی فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران پس از انقلاب شکل گرفت که این بار ارگان‌ها و نهادهای دولتی در قالب تعاونی‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای وارد نظام توزیع و فروش کالا شدند و البته فروشگاه‌هایی که پس از انقلاب تاسیس شدند‌‌ همان فروشگاه‌های قبل از انقلاب بودند که فقط نامشان تغییر کرده بود. 

در این مدت از راه‌اندازی اولین فروشگاه‌های زنجیره‌ای تا شروع به رشد هایپرمارکت که نسل سوم، فروشگاه‌های زنجیره‌ای در کشورمان هستند، بقالی‌ها هم به سوپرمارکت‌ها ارتقا یافتند و خرده‌فروش‌ها هم صاحب برندهایی مانند یاران دریان شدند و تولد و رشد فروشگاه‌های وابسته به نهادهای دولتی مانند قدس، شهر و روستا، اتکا، رفاه و... در این بازه نتوانست خرده‌فروش‌ها و سوپرمارکت‌ها از رونق بیندازد و هنوز هم مردم به خریدهای جزئی و پراکنده از سوپرمارکت نزدیک محل سکونت خود ادامه می‌دهند و به خرید‌های کلی از فروشگاه‌ها و هایپرمارکت‌ها عادت نکرده‌اند. 

سوپرمارکت‌های امروز، بقالی‌های دیروز

سوپرمارکت‌ها دیگر جای بقالی‌های قدیم را گرفته‌اند و کمتر بقالی‌ای را با شکل و شمایل قدیم با نحوه عرضه و توزیع فله‌ای را می‌توان در سطح شهر دید. در این مدتی که بقالی‌ها به سوپرمارکت‌ها تبدیل شدند؛ از نحوه چیدمان اجناس تا نحوه سیستم عرضه تغییر کرد و سوپرمارکت‌ها برای رقابت با فروشگاه‌های بزرگ، از ترفند حراج و سیستم خرید تلفنی استفاده کردند. سوپرمارکت داری در کشورمان از جمله مشاغلی است که سریع‌تر از سایر شغل‌های هم ردیف خود به سوددهی می‌رسد از این رو تعداد کسانی که به استقبال این حرفه می‌روند در حال افزایش است و به گزارش موسسه یورومانیتور؛ مجموع خرده‌فروشی در ایران طی سال ۲۰۱۱ برابر با 9/1516 تریلیون ریال بود که از این میزان 1/615 تریلیون ریال در بخش خرده‌فروشی خواربار و 6/901 در بخش غیرخواربار بوده است که پیش‌بینی می‌شود که مجموع خرده‌فروشی در ایران در سال ۲۰۱۶ به 3/3251 تریلیون ریال برسد که از این میزان 5/1323 تریلیون ریال در بخش خرده‌فروشی خواربار خواهد بود.

پس از انقلاب، برندهای مختلفی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای که متعلق به نهادهای دولتی هستند روی کار آمدند؛ قدس، شهر و روستا، اتکا، رفاه و سپه از جمله فروشگاه‌های زنجیره‌ای بعد از انقلاب بودند که بیشتر به توزیع کالاهای کوپنی، سهمیه‌ای و دولتی می‌پرداختند تا اینکه در بین این فروشگاه‌ها با تاسیس شهروند، تعریف جدیدی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای متعلق به نهاد دولتی به وجود آمد و استقبال مردم از این فروشگاه نسبت به سایر فروشگاه‌های دولتی بیشتر بود و به دنبال افزایش استقبال از این فروشگاه، شعبه‌های شهروند در کلان شهر‌ها افزایش یافت و شعبات شهروند به شهرهای کوچک هم راه پیدا کرد. 

پس از رشد شهروند؛ هایپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای دیگری وارد نظام توزیع کالا شدند که خارج از سیستم اداره و مدیریت دولتی با فن جدیدی اداره می‌شوند. هایپراستار‌ها و هاپیرمارکت‌ها نسل جدیدی از فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای هستند که این روز‌ها مردم را با مفهوم جدیدی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای و سیسستم عرضه مدرن در کشورمان آشنا کردند، سیستمی که بیشتر از فروشگاه‌های زنجیره‌ای متعلق به دولت توانست رضایت مردم را جلب کند. 

فروشگاه‌های زنجیره‌ای بعد از انقلاب 

فروشگاه زنجیره‌ای قدس اولین فروشگاهی بود که پس از انقلاب شروع به‌کار کرد. درواقع، فروشگاه قدس‌‌ همان فروشگاه کوروش قبل از انقلاب بود که ساختار این فروشگاه قبل از انقلاب شبیه فروشگاه‌های مارکس‌اند اسپنسر بود. پس از چند سال تعداد این فروشگاه‌ها در تهران به ۱۴ رسید که ۹ فروشگاه تحت عنوان کورش و بقیه به عنوان سوپر استور و سوپر پرشین زیر نظر همین مجموعه اداره می‌شدند که فروشگاه کوروش چهار راه کوکاکولای تهران هم یکی از شعبه‌های کوروش بود. این فروشگاه‌ها پس از انقلاب ۱۳۵۷ مصادره و در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفتند و به فروشگاه‌های زنجیره‌ای قدس تغییر نام دادند. بعد از انقلاب، سوددهی مجموعه در حدی نبود که پاسخگوی وام‌های دریافتی قبل از انقلاب باشد. به‌تدریج فروشگاه‌ها به صورت غرفه غرفه درآمده و اجاره داده شدند و در آخر به صورت چیزی شبیه پاساژ درآمدند و در‌‌نهایت فروشگاه‌های زنجیره‌ای قدس در اواخر دهه هفتاد تعطیل شدند، اما گویا در سال‌های اخیر مجموعه‌های کوچکی تحت این عنوان مشغول به‌کار شده‌اند. 

فروشگاه بزرگ شهر و روستا نخستین بار به شیوه نوین در سال ۱۳۳۲، در خیابان فردوسی تهران با همکاری آلمانی‌ها تاسیس شد. فروشگاه شهر و روستا پس از انقلاب به یکی از زیرمجموعه‌های وزارت بازرگانی پیوست. هرچند فروشگاه‌های شهر و روستا در مقایسه با قدس کار خود را جدی‌تر پیگیری کردند و شعب خود را افزایش دادند، اما رونق این فروشگاه‌ها در گرو عرضه و فروش کالاهای کوپنی و کالاهای سهمیه‌ای بود و در‌‌نهایت، تعاون مصرف شهر و روستا که ۱۵۶ شعبه در تهران و حدود ۷۰۰ شعبه در سراسر کشور داشت؛ همه آنها از سال ۸۱ به بعد به اجبار منحل شدند. 

 شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه متعلق به بانک‌های ملی، صادرات، ملت‌، سپه و تجارت- مدیریت سرمایه‌گذاری بانک ملی ایران، سازمان زمین و مسکن در سال ۱۳۷۴ به ثبت رسید و فعالیت خود را آغاز کرد. این فروشگاه که می‌توان گفت نسبت به هم‌نسل‌های خود به واسطه حمایت‌های دولتی عملکرد موفق‌تری داشته در حال حاضر نزدیک به ۲۰۰ شعبه در سراسر کشور دارد. فروشگاه رفاه هم یکی از شعبات فروشگاه‌های زنجیره‌ای کوروش است که پس از انقلاب به رفاه تغییر نام داد. 

فروشگاه زنجیره‌ای اتکا وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است که این فروشگاه هم از بقایای فروشگاه‌های قبل از انقلاب است که پس از مصادره به اتکا تغییر نام داده است. طبق توضیحاتی که اتکا برای تاریخچه خود می‌دهد؛ اتکا از سال ۱۳۳۴، فعالیت خود را به عنوان یک واحد خدماتی و اقتصادی آغاز و در سال ۸۴ تحت عنوان شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای اتکا به‌کار خود ادامه داد و در حال حاضر بیش از ۴۴۰ مرکز فروش در سطح کشور دارد که اغلب مشتریان و مخاطبان این فروشگاه خانواده‌های نیروهای مسلح هستند. 

فروشگاه زنجیره‌ای سپه هم یک سوپرمارکت زنجیره‌ای در سطح ایران است که شرکت تعاونی ارتش در سال ۱۳۲۸ با سرمایه ۳۲۵۰ تومان آن را تاسیس کرد و در سال ۱۳۴۷ به تعاونی مصرف سپه تغییر نام داد و این شرکت در حال حاضر ۱۵ فروشگاه در تهران، یک فروشگاه در تبریز و ۳ فروشگاه در استان کرمان دارد. 

فروشگاه زنجیره‌ای شهروند؛ موفق‌ترین مدل فروشگاه‌های وابسته به دولت است که اولین شعبه فروشگاه شهروند- وابسته به شهرداری- درسال ۷۲ در میدان آرژانتین و تحت عنوان فروشگاه بیهقی افتتاح شد. هر کدام از فروشگاه‌های زنجیره‌ای وابسته به دولت بخش خاصی از اقشار جامعه را مخاطب خود قرار داده‌اند و در کنار آنها به سایر مردم هم خدمات ارائه می‌دهند اما در بین این فروشگاه‌ها، شهروند با اینکه متعلق به شهرداری است توانست در کنار ارائه خدمات به مخاطبان خاص، رضایت اکثریت را جلب کند. در حال حاضر تعداد فروشگاه‌های شهروند ۲۵ شعبه است که قرار است به ۳۳ شعبه برسد. از دیگر فاکتورهای استقبال مردم از فروشگاه‌های شهروند، ۲۴ ساعته شدن فعالیت برخی شعبه‌های آن در زمان‌های خاصی از سال است که تنها شعبه بیهقی شهروند و در اولین تجربه فعالیت شبانه‌روزی توانست ۱۳۰ میلیون تومان در یک شب فروش داشته باشد. 

در کنار این فروشگاه‌های زنجیره‌ای که نامشان را بیشتر شنیده‌ایم، فروشگاه‌های دیگر چون کوثر، شیلات، صنعت نفت، پروما و حامی هم فعال بودند که به مرور زمان فعالیت این فروشگاه‌ها کمرنگ شد و از فروشگاه‌ها به واحدهای کوچک تغییر پیدا کردند. 

رواج هایپری‌ها 

 هاپیر‌ها جدید‌ترین فروشگاه‌های کشورمان هستند. هایپرمارکت‌ها در عمل یک بنگاه خرده‌فروشی کالاهای مختلف مصرفی هستند که طیف وسیعی از محصولات را ارائه می‌دهند و عمدتا شامل انواع گوناگون مواد غذایی و کالاهای مصرفی خانگی و... هستند. هایپراستار نسل سوم فروشگاه‌های زنجیره‌ای در کشورمان است. هایپر استار به عنوان اولین فروشگاه زنجیره‌ای بین‌المللی در سال ۸۸ در در بزرگراه شهید باکری در غرب تهران با سرمایه‌گذاری اولیه ۶۰ میلیون دلار افتتاح شد. پس از تهران، شعبه‌های هایپر استار در شیراز -در محل مجتمع خلیج‌فارس- و اصفهان- در محل بزرگ‌ترین سیتی سنتر کشور- به بهره‌برداری رسید. 

 در زمان ساخت و افتتاح هایپر استار شایعات زیادی وجود داشت و در ‌‌نهایت؛ سخنگوی شرکت کرفور فرانسه که شایعه همکاری آن برای احداث فروشگاهی بزرگ در تهران پراکنده شده بود؛ با رد مشارکت ضمنی خود با‌هایپراستار، تاکید کرد: ما در این پروژه مشارکت نداریم و نخواهیم داشت. 

گروه ماجد الفطیم که متولی فروشگاه هایپراستار است یک شرکت خصوصی خانوادگی مستقر در دبی است. این شرکت از طریق یک شرکت سرمایه‌گذاری مشترک اداره کلیه فروشگاه‌های کرفور فرانسه در منطقه را بر عهده دارد. درحالی‌که از ورود شرکت هایپر استار به ایران حدود ۴ سال می‌گذرد، اکنون شرکت اماراتی ماجد الفطیم مالک این فروشگاه زنجیره‌ای بزرگ اعلام کرده است که از محل فعالیت دو فروشگاه خرده‌فروشی خود در سال ۲۰۱۲ در تهران و شیراز ۲۳۶ میلیون دلار درآمد کسب کرده است. 

علاوه بر امکان خرید طیف وسیعی از محصولات غذایی و غیر غذایی با برندهای متنوع در یک محوطه وسیع، امکان خرید محصولات با کمترین قیمت نسبت به بازار به‌خصوص در بخش خوراکی، وجود امکانات رفاهی و تفریحی به‌منظور تجربه خریدی بی‌دغدغه از جمله صرف غذا در رستوران‌های متنوع، کافی‌شاپ، امکان بازی برای کودکان و نوجوانان، استفاده از امکانات بانکی، دستگاه خود‌پرداز (ATM)...، امکان خرید محصولات مختلف با تخفیف‌های متنوع- هر دو هفته یک بار فهرست جدیدی از محصولات با تخفیفات جدید در دسترس مشتریان است و امکان استفاده از پارکینک رایگان با ظرفیت بیش از ۱۵۰۰ دستگاه خودرو، امکان عودت محصولات خریداری شده تا دو هفته از مهم‌ترین مزایای خرید از هایپراستار‌ها است. 

هاپیر مارکتی که در نزدیکی هایپر استار کار خود را شروع کرده و رقیب جدی هایپراستار محسوب می‌شود؛ هایپرمارکت مگامال شهرک اکباتان تحت عنوان هایپر است. بازار بزرگ تهران (مگامال) در مساحتی به وسعت ۳۵۰ هزارمترمربع مراحل آخر ساخت را می‌گذراند. به گفته علی رحیمی- قائم‌مقام مدیرعامل این مجتمع- شهرداری تهران با اعطای زمین برای ساخت این پروژه و ارائه مجوزهای لازم و نیز شرکت مالزیایی با تقبل کردن هزینه ساخت و سرمایه‌گذاری در این طرح نقش داشتند و میزان سرمایه اولیه این طرح ۹۱ میلیارد تومان است. 

بازارهای مواد غذایی، پوشاک، مبلمان (خانگی و اداری)، لوازم خانگی، طلا و جواهرات، فرش و موکت، صنایع دستی، کامپیو‌تر و الکترونیک، محصولات ورزشی، محصولات فرهنگی، امورمالی و بانکی، تزئینات و خدمات خودرو، سالن ورزشی، سینما و شهربازی و پارکینگ سرپوشیده با گنجایش ۲۸۰۰ خودرو از ویژگی و امکانات مگامال تهران است. 

در کنار هایپرهای غول تهران، شیراز و اصفهان، هایپرمارکت‌های دیگری هم مانند هایپرمارکت‌های پدیده شاندیز در کشور در مقیاس و فضای کوچک‌تر فعال هستند. هایپرمارکت‌ها وارد شهرهای کیش، اهواز و مشهد هم شده‌اند و راه‌اندازی هایپرمارکت‌ها و نسل جدید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در سایر شهر‌ها به سرعت در حال رواج است و پیش‌بینی می‌شود استقبال مردم برای خرید از فروشگاه‌های بزرگ پای هایپرمارکت‌ها را به شهرهای کوچک هم باز کند.

http://donya-e-eqtesad.com/news/780550/

سبد خرید هوشمند آینده بدنبال شما در فروشگاه حرکت می کند

سبد خرید هوشمند آینده

بدنبال شما در فروشگاه حرکت می کند

از این پس خرید خود را به چرخ هوشمند فروشگاه بسپارید

از زمان پیدایش checkout اتوماتیک، فروشگاه های مواد غذایی راه زیادی را در زمینه فن آوری طی نکرده اند. اما Whole Foods (سوپرمارکت زنجیره ای مستقر در آستین تگزاس که بر تولید محصولات طبیعی و ارگانیک تمرکز دارد) همچنان به دنبال ایجاد یک نوع تجربه جدید از خرید است. از این رو بخش تحقیق و توسعه آزمایشگاه Chaotic Moon سبد خرید هوشنمدی را برای این فروشگاه طراحی کرده که سبدهای خرید قدیمی را با کمک یک Microsoft Kinect به داخل قرن 21 می کشاند. این سبد فروشگاهی قادر است بدنبال شما درمیان فروشگاه حرکت کند، اجناس شما را اسکن کند و احتمالا شما را بصورت اتوماتیک checkout نماید.

در اینجا برای شما ویدئویی از این سبد خرید هوشمند قرار داده شده که می توانید آن را ببینید ولی بطور خلاصه Chaotic Moon این سبد خرید هوشنمد را با ترکیبی از تبلت Windows 8 و Xbox Kinect (دستگاه شناسایی و سنجش حرکت، ساخته شده توسط مایکروسافت برای کنسول های بازی Xbox 360 و رایانه های ویندوز) طراحی و ابداع کرده است. این بدان معنی است که شما می توانید لیست خرید خود را در دستگاه آپلود کنید و مادامیکه سبد خرید بدنبال شما حرکت می کند در فروشگاه قدم بزنید. همانطور که اشاره شد این سبد هوشنمد بصورت خود رو طراحی شده و می تواند زانوهای شما را شناسایی کرده و بدنبال شما بصورت خودکار حرکت کند و دیگر نیازی به صرف انرژی از شما برای حمل چرخ فروشگاه نیست. هنگامی که اجناس خود را داخل سبد فروشگاهی می گذارید، بارکد آن نیز توسط اسکنر تعبیه شده خوانده می شود. تبلت هرکدام از اجناس را با لیست خرید شما چک می کند و اگر تصادفا جنس اشتباهی را برداشته باشید به شما هشدار می دهد. توجه داشته باشید همانطور که در این فیلم نشان داده می شود این سبد هوشمند به ترجیح شخص بر رشته فرنگی بدون گلوتن اشاره می کند و نوع جنس را نیز هوشمندانه تشخیص می دهد و توضیحات آن را برای شما بازگو می کند. بهترین امکان آن قابیلت صدور صورتحساب (checkouting) در پایان خرید با فرمان صوتی شماست. پس دیگر نیازی به ایستادن در صف های طولانی و خسته کننده پایانه‌های صندوق فروش نیست.

این پروژه در حال حاضر فقط در مراحل مقدماتی بسر می برد و همانطور که در این ویدئو نیز قابل مشاهده است، تمام پیچیدگی های آن در سیستم، بطور کامل کار نمی کند. اما Whole Foods درصدد اجرای یک نسخه آزمایشی از سبدهای هوشنمد در فروشگاه های خود است. این امکان باید میزان زمانی را که مشتری در فروشگاه برای خرید صرف می کند کوتاه کرده و خرید را برای خریدار آسان سازد. تجربه خرید آسان در کنار فروش آسان

تالیف: محمد عزیزی

فروشگاه زنجیره‌ای

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

فروشگاه والمارت در ویرجینیا

فروشگاه‌های زنجیره‌ای مجموعه فروشگاه‌هایی هستند که دارای مدیریت واحد هستند و در سطح یک شهر، کشور یا چندین کشور پراکنده‌اند. این فروشگاه‌ها از عنوان تجاری یکسانی استفاده می‌کنند و معمولاً محصولات مشابه یا تقریباً مشابهی ارائه می‌کنند.

در سال ۲۰۰۴ فروشگاه‌های وال مارت به عنوان بزرگترین و سرمایه دارترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای جهان شناخته شدند.^[۱]

فروشگاه‌های زنجیره‌ای ایران

در ایران اولین فروشگاه زنجیره‌ای را برادران اخوان کاشانی با نام فروشگاه زنجیره‌ای «بزرگ» در سال ۱۳۴۰ تأسیس کردند^[۲] و ۸ سال بعد عبدالحمید اخوان کاشانی، با شراکت احمد خیامی فروشگاه زنجیره‌ای کوروش را راه‌اندازی کرد.^[۳] در حال حاضر فروشگاه‌های وال مارت و seven-eleven از فعالترین و بزرگترین فروشگاه‌های دنیا می‌باشند.

تعدادی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای فعال در ایران عبارتند از:

• فروشگاه‌های زنجیره‌ای هایپرمی
• فروشگاه‌های زنجیره‌ای اتکا
• فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه
• فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروند
• فروشگاه‌های زنجیره‌ای حامی
• فروشگاه‌های زنجیره‌ای جانبو
• فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش
• فروشگاه‌های زنجیره‌ای نجم خاورمیانه
• فروشگاه‌های زنجیره‌ای هایپر استار
• فروشگاه‌های زنجیره‌ای خونه به خونه

پانویس

1. 
   

فروشگاه زنجیره‌ای از ویکی‌پدیای انگلیسی.

فروشگاه های زنجیره ای در جهان و ایران

سابقه فروشگاه های زنجیره ای در جهان

تاریخچه تاسیس فروشگاه های بزرگ به قرن هجدهم میلادی برمی گردد. در واقع اولین فروشگاه بزرگ و چندمنظوره در سال ۱۷۹۲ توسط هنری وارتون اسمیت در لندن پایه گذاری شد. پس از آن در سال ۱۸۵۲ بازرگانی به نام آریستید بوسکیو یک واحد خرده فروشی بزرگ را به نام بن مارشه، برای فروش اجناس خرازی و پارچه، راه اندازی کرد. در سال ۱۸۷۹ میلادی نیز اولین فروشگاه عرضه اقلام متنوع (نسل اول سوپرمارکت های امروزی) توسط شخصی به نام وولورث در نیویورک گشایش یافت. پس از آن در سال ۱۹۲۲ یعنی ۷۰ سال بعد در امریکا، اولین فروشگاه زنجیره ای به نام پاسیفیک آتلانتیک یا A&P راه اندازی شد. روند تاسیس و توسعه فروشگاه های زنجیره ای در امریکا به تدریج آن چنان سرعت گرفت که در سال ۱۹۲۹، در حدود ۲۲ درصد از کل خرده فروشی در کشور آمریکا، توسط فروشگاه های زنجیره ای انجام می شد. در سال ۱۹۹۷ بیش از ۶۰ درصد خرده فروشی در آمریکا به وسیله فروشگاه های زنجیره ای انجام پذیرفته که این روند رو به افزایش است.
دلیل اصلی استقبال مشتریان از فروشگاه های زنجیره ای، تنوع زیاد کالا و یا خدمات آنها نبود، بلکه قیمت های نسبتا پایین کالاها در این فروشگاه ها موجب استقبال مصرف کنندگان شده بود؛ به همین دلیل فروشگاه های زنجیره ای برای حفظ مزیت رقابتی خود یعنی قیمت پایین کالا و خدمات، اقدام به ایجاد انبارها و شبکه های توزیع و واحدهای بسته بندی نمودند تا بدین وسیله با یکپارچگی زنجیره تأمین کالا، توان کاهش هزینه ها و افزایش قدرت رقابت در قیمت را داشته باشند. از عوامل دیگری که باعث موفقیت فروشگاه های زنجیره ای در دنیا شد، امکان گردش خریداران در فروشگاه و خرید کالاها با دیدن و انتخاب (اصطلاحا به روش self-service) انتخاب مکان های مناسب و پر رفت و آمد برای ساخت فروشگاه و عدم تمایز بین خریداران که موجب استقبال اقشار پایین جامعه گردید را می توان نام برد.

فروشگاه های زنجیره ای در ایران

پس از گذشت ۳۰ سال از تاسیس A&P، این روند به ایران رسید و اولین فروشگاه زنجیره ای ایران، یعنی فروشگاه های تعاونی مصرف سپه، در سال ۱۳۲۸ پایه گذاری شد. سابقه این فروشگاه باعث شده که هنوز برخی از مردم، فروشگاه های زنجیره ای را با عنوان فروشگاه سپه خطاب کنند! این فروشگاه ها در واقع تعاونی هایی بودند که در ازای بن کالا، عمدتا کالاهای خوراکی را با هزینه ناچیزی به مشتریان عرضه می کردند، اما به دلیل وجود مشکلات فراوان در بخش توزیع کالاها که بیشتر ناشی از وضعیت نابسامان اقتصادی و ساختار نامناسب نظام توزیع سنتی بود، این فروشگاه ها نتوانستند کمک شایانی به وضعیت توزیع کالا در ایران داشته باشند.
تا آن زمان دولت به صورت مستقیم در بخش احداث فروشگاه های زنجیره ای وارد نشده بود و فروشگاه های موجود، به ارگان ها و سازمان های مختلفی مربوط می شدند که بیشتر برای خدمت رسانی به کارکنان همان ارگان و نهاد احداث شده بودند؛ فروشگاه اتکا و قدس (مربوط به نیروهای مسلح و بنیاد مستضعفین) که در سالهای ۱۳۳۴ و ۱۳۵۲ احداث شدند، از این دست موارد هستند.

بالاخره نابسامانی در نظام توزیع کالا، دولت را بر آن داشت تا با تاسیس فروشگاه های نوین زنجیره ای از آشفتگی در بازار جلوگیری کند. در سال ۱۳۷۱ موضوع ایجاد شبکه فروشگاه های زنجیره ای برای اصلاح ساختار توزیع کالا در سطح خرده فروشی مطرح شد و در این جریان نوین، شهرداری تهران پیشگام شده و در آبان ماه ۱۳۷۲ با افتتاح فروشگاه شهروند در میدان آرژانتین (فروشگاه بیهقی) این جریان را آغاز نمود. پس از آن، اتحادیه مرکزی تعاونی مصرف کارگران ایران در اسفند ۱۳۷۳ اولین فروشگاه رفاه را در چهار دانگه اسلام شهر راه اندازی کرد. احداث فروشگاه های پروما در سال ۱۳۷۹ در مشهد، اولین سرمایه گذاری بخش خصوصی در این حوزه بود که در سال ۱۳۸۳ به بهره برداری رسید.

در سال ۱۳۸۴ برای اولین بار یک فروشگاه فرانسوی–اماراتی در ایران مجوز تاسیس گرفت و در سال ۱۳۸۸ با نام هایپراستار در غرب تهران افتتاح شد. این فروشگاه که به مدت ۲۰ سال زمین مورد نظر خود را از شهرداری تهران اجاره کرده، نخستین مورد از سرمایه گذاری بزرگ یک شرکت خارجی در بخش خدمات ایران محسوب می شود.

واقعیت فروشگاه های زنجیره ای در جهان

فروشگاه زنجیره ای، مفهومی مدرن است که در قرن هجدهم و همزمان با دوران صنعتی شدن اروپا پدید آمد. از آنجا که در غرب، «بازار» به معنای شرقی آن وجود نداشته، شکلگیری فروشگاه زنجیره ای آن هم با سازوکاری متفاوت از مفهوم و کارکرد بازار، یکی از شاخصه های مدرنیته غربی در بخش توزیع و پخش کالا تلقی می شود.

به وجود آمدن فروشگاه های زنجیره ای موجب شد تا مفهوم رقابت – که تا پیش از آن چندان مفهومی برای فروشگاه های خرده فروشی نداشت – در این حوزه معنا پیدا کند. فروشندگان محلی در آمریکا، اروپا و دیگر کشورها شاهد این بودند که روز به روز از تعداد مشتریان آنها کم و به تعداد مشتریان فروشگاه های زنجیره ای اضافه می شود. از سوی دیگر خود فروشگاه های زنجیره ای نیز با سرمایه گذاری های کلان و بهره گیری از مدیریت و فنون بازاریابی و فروش، قصد پیشی گرفتن از یکدیگر را داشتند. این مسابقه گرچه موجب حذف بسیاری از فروشگاه های کوچک محلی و حتی فروشگاه های زنجیره ای ناکارامد گردید، اما در نهایت به سود مصرف کنندگان و خریداران تمام شد، زیرا آنها بودند که هر روز از کاهش مداوم قیمت ها و ارائه فروش های ویژه و تخفیفات فراوان بهره می بردند.

در سال ۲۰۰۷ پرفروش ترین شرکت دنیا نه یک شرکت نفتی یا خودروساز و نه یک بانک یا شرکت بیمه، بلکه شرکت فروشگاههای زنجیره ای وال مارت با فروشی بیش از ۳۷۸ میلیارد دلار (معادل یک و نیم برابر کل تولید ناخالص داخلی ایران) بود که در لیست ۵۰۰ شرکت بزرگ دنیا، رتبه اول را به خود اختصاص داده بود.

واقعیت فروشگاه های زنجیره ای در ایران

برخی از مشخصه های عمومی فروشگاه های زنجیره ای عبارتند از دسترسی به طیف های مختلف کالا برای مشتری، ارزانی قیمت به دلیل حذف واسطه ها، خدمات بهتر و امکانات گسترده تر و… . سوال اینجاست که آیا تاسیس و توسعه فروشگاه های زنجیره ای در ایران، این موارد را محقق ساخته است؟ مساله مهم این است که شکلگیری و توفیق فروشگاه های زنجیره ای به شکلی که در کشورهای پیشرفته دنیا وجود دارد، نیازمند شرایط و لوازمی است. یکی از این شرایط، داشتن اقتصاد آزاد و مبتنی بر بازار است. تاریخچه فروشگاه های زنجیره ای نشان می‌دهد فروشگاه هایی که مشابه فروشگاه های زنجیره ای در کشورهای بلوک شرق سابق یا کشورهایی با اقتصاد کنترل شده به وجود آمد، هیچگاه نتوانست به موفقیت های رقبای غربی خود دست یابد. بسیاری از این فروشگاه ها که اغلب شکل تعاونی داشتند، زیان ده بوده و صرفا با حمایت های دولت سرپا ایستاده بودند. نکته شایان توجه این است که با توجه به هزینه بسیار بالای ایجاد و اداره فروشگاه های زنجیره‌ ای، در صورتی که امکان و انگیزه رقابت وجود نداشته باشد، عوارض ناکارآمدی در این مجموعه ها به سرعت بروز می یابد و به ورشکستگی آنها منجر می شود.

یکی دیگر از لوازم راه اندازی فروشگاه های زنجیره ای، سرمایه گذاری کلان است که ضعف های نظام بانکی کشور و بی ثباتی اقتصادی، راه را برای سرمایه گذاران در این حوزه، دشوار می نماید.

نکته دیگر این که مهم ترین مزیت فروشگاه های زنجیره ای، قیمت ارزان است. استراتژی هزینه پایین (Low Cost) استراتژی عموم فروشگاه های زنجیره ای است و موفقیت در اجرای این استراتژی، نیازمند وجود نظام اقتصادی سالم و بهره گیری از مدیریت روز دنیا در این زمینه است. در کشور ما این خطر وجود دارد که در صورت ایجاد فروشگاه های زنجیره ای و اداره آنها به شیوه سنتی، نه تنها مزیتی برای مصرف کنندگان ایجاد نگردد، بلکه با افزایش غیر قابل کنترل هزینه چنین شرکت های بزرگی، این شرکت ها به آستانه ورشکستگی برسند.

در مجموع با وجود توسعه نسبتا زیاد فروشگاه های زنجیره ای در بازار خرده فروشی ایران، این فروشگاه ها هنوز تا رسیدن به جایگاهی که منبع اصلی خرده فروشی محصولات مصرفی در کشور به شمار رود، راه زیادی در پیش دارند. با وجود این که تعداد فروشگاه های زنجیره ای در کشور هر روز در حال افزایش است، اما این فروشگاه ها هنوز اغلب در شهرهای بزرگ وجود داشته و نتوانسته اند به شهرهای کوچک و متوسط راه پیدا کنند. ضمن این که در شهرهای بزرگ نیز فروشگاه های زنجیره ای بیشتر به سبب جذابیت های فرعی و حاشیه ای آن است که تا حدودی موفق به جذب مشتری شده اند.

در مجموع، ایجاد فروشگاه های زنجیره ای با استانداردهای روز دنیا در کشور می تواند نتایج مثبتی برای چابک سازی نظام توزیع و بهره ور نمودن آن به همراه داشته باشد، اما این نگرانی نیز وجود دارد که عدم توجه به استانداردها و الزامات این کار، موجب شکل گیری مدل های ناموفق این فروشگاه ها در کشور گردد.

http://chideman.blogsky.com

فروشگاه زنجیره‌ای وال مارت به امید رشد تجارت الکترونیک جت دات کام را خرید

غول خرده‌فروشی وال مارت اعلام کرد که تجارت الکترونیک خالص Jet.com را حدود ۳ میلیارد خریداری کرده، و در تلاش هست برای کمک به رشد کسب‌وکار تجارت الکترونیک خود و فروش آنلاین کالاهای مصرفی بسته‌بندی‌شده و دیگر اقلام روزمره را افزایش دهد.
وال مارت تاکنون در تجارت الکترونیک به‌آرامی پیش رفته است اما این خود کاری بسیار دشوار است.

پاتریشیا اورسینی تحلیلگر شرکت eMarketer در این مورد گفته است شرکت وال مارت با خرید وب سایت جت امتیازات زیادی را به مجموعه خود اضافه کرده است که از این امتیازات می‌توان به گسترش زیرساخت‌های انبارها، بهبود سیستم تحویل و همچنین یک‌راه جالب و سرگرم‌کننده برای خرید اینترنتی (پایین آمدن قیمت‌ها با پُرتر شدن سبد خرید) اشاره کرد؛ اما این سیستم بازی وار جت که برای فروش کالاهای بسته‌بندی وجود دارد، ممکن است همیشه سرگرم‌کننده نباشد.

شرکت eMarketer تخمین می‌زند که در این سال، فروش تجارت الکترونیک فقط ۲٫۸ درصد از درآمد وال مارت را در برمی‌گیرد.
در چند سال اخیر رشد فروش فروشگاه‌های خرده‌فروشی رو به کاهش گذاشته است و طبق گزارش‌های شرکت از سال ۲۰۱۵ به بعد این وضعیت بدتر شده و میزان فروش فروشگاه‌های فیزیکی رشد منفی داشته است.

بر اساس برآوردهای eMarketer فروش تجارت الکترونیک وال مارت رو به رشد بوده اما بااین‌وجود عملکرد شرکت در آمریکا از حد متوسط کمتر است. eMarketer انتظار دارد خرده‌فروشی‌های تجارت الکترونیک رشدی نزدیک به ۱۶ درصد در سال جاری داشته باشند، این به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از رشد وال مارت است که رشد فروش را نزدیک به ۹٫۴ درصد برای سال جاری محاسبه کرده‌اند و رشد ۶٫۸ درصد برای ۱۲ ماه گذشته تخمین زده‌شده است.

کاملاً مشخص است که وال مارت برای توان بخشیدن به استراتژی تجارت الکترونیک خود باید کاری انجام دهد و به نظر می‌رسد که اضافه کردن تیم و مدیریت Jet.com و نام تجاری آن، یک حرکت بسیار هوشمند بوده است.
به عقیده یوری ورمسر تحلیلگر eMarketer تخصص جت دات کام در قیمت‌گذاری و بهینه‌سازی است که با توجه به مقیاس و فروشگاه‌های فیزیکی وال مارت می‌تواند به یک رقیب جدی برای آمازون تبدیل شود.
و نکته دوم این است که با توجه به نام تجاری جت و مشتریان سابق باعث می‌شود حتی مشتریانی که از تجارت الکترونیکی ضعیف وال مارت ناراضی بودند هم به سمت وال مارت کشیده شوند و این امتیازی بی‌نظیر است.

به‌طورکلی، شرکت eMarketer تخمین می‌زند که در سال جاری ۸٫۲درصد از کل فروش خرده‌فروشی در ایالات‌متحده از طریق کانال‌های دیجیتال انجام شود و سهم وال مارت از فروش تجارت الکترونیک ممکن است تمرکز این شرکت با کمک جت روی این دسته بیشتر از تمرکز روی فروشگاه‌های فیزیکی شود.

به گزارش یورو مانیتور در ماه ژوئن سال ۲۰۱۵ مقدار ۳درصد از فروش غذاهای گربه و سگ‌ها اینترنتی انجام‌شده است. این رده کالای بسته‌بندی‌شده فروشی زیاد در قالب تجارت الکترونیک داشته در مقابل تنها ۰٫۳درصد فروش دستمال‌های توالت به‌صورت فروش الکترونیکی بوده است.

این ارقام از سال ۲۰۱۴ با تغییرات زیادی مواجه نشده‌اند. ازاین‌رو وال مارت برای موفقیت در حوزه فروش این محصولات باید علاوه بر تنوع همیشگی رده‌های کالایی‌اش دنبال ایجاد تنوع در نوع فروش و خدمت‌رسانی باشد که این اقدام اخیر بسیار بهنگام و هوشمندانه بوده است.

منبع:Emarketer.com

فروشگاه‌های زنجیره‌ای از فرهنگ‌سازی تا مشتری‌مداری

فروشگاه‌های زنجیره‌ای قدمتی سیصد ساله دارند و از زمانی که برای تأسیس‌شان قوانین و ضوابطی تعیین شده‌است حدوداً صد سال می‌گذرد؛ در ایران نیز این نوع فروشگاه‌داری با تعاونی سپه و فروشگاه‌های کوروش آغاز شد.

اولین اصل در اینگونه فروشگاه‌ها، که با هدف فروش مایحتاج خوارباری و نیاز روزانه مردم ایجاد شد، فروش کالا با قیمت پائین بوده‌است.
با توجه به‌ حذف بسیاری از واسطه‌ها و صرفه‌جوئی در هزینه‌های توزیع و انبارداری برای پخش بین خرده‌فروشی‌ها، ارائه کالا با قیمت پائین‌تر در فروشگاه‌های زنجیره‌ای کاملاً منطقی به نظر می‌رسد؛

فروشگاه‌های زنجیره‌ای با توجه به حجم فروش و کسب قدرت چانه‌زنی بالا در مذاکره با تأمین کنندگان کالا، می‌توانند خدمات وارانتی و گارانتی بهتری از تأمین کنندگان برای مشتریان خود طلب کنند تا آنجایی که این موضوع به قانونی برای ورود کالا به فروشگاه‌های زنجیره‌ای تبدیل شده است؛ برای مثال مشتریان باید بتواند تا ۴۸ ساعت پس از خرید کالا، آن‌را مرجوع کنند حتی در صورت استفاده از محصول خریداری شده.

حتی برخی از فروشگاه‌ها پا را از این نیز فراتر گذاشته‌اند و تنوع کالا و قیمت‌هایشان را در شهرهای مختلف یکسان نگه می‌دارند و تا حد ممکن از پروموشن و تخفیفات یکسان استفاده می‌کنند که البته این مورد با توجه به مالیات ارزش افزوده، هزینه‌های حمل و سیاست‌های تخفیفِ اتخاذ شده، سخت‌تر از موارد قبل است.

فروشگاه‌های زنجیره‌ای منافع بی‌شمار اقتصادی دیگری نیز در جامعه دارند از جمله: ارتقا سطح فرهنگ خرید، بالابردن گردش مالی با پروموشن و تخفیفات دوره‌ای، کمک به سبد خانواده، ارائه کالا با کیفیت و خدمات بهتر، کمک به حذف ترافیک شهری، روش‌های نوین توزیع کالا، مشتری‌مداری و کمک به رشد تولید کنندگان کوچک از دیگر مزایای آنهاست.

اطلاعات کسب شده از رفتار خرید مشتریان به فروشگاه‌های زنجیره‌ای تا آنجائی قدرت داده است که برخی از این فروشگاه‌ها اقدام به تولید کالاهای پرفروش با نام‌تجاری خود می‌کنند؛ برای مثال در ایران می‌توان به برنج، تن ماهی یا روغن زیتون با نام اتکا اشاره کرد.

اما با وجود تمام این مزایا برای فروشگاه‌های زنجیره‌ای و همچنین مشتریان آنها، تا قبل از ورود هایپراستار ، پروما و جانبو، رفتارهایی از موارد ذکر شده در فروشگاه‌های مانند شهروند، قدس و تعاونی‌های مصرف کمتر دیده می‌شد؛
گویا از مفهوم فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران تنها یک سوپرمارکت با متراژ ۳۰۰ متر به بالا برداشت شده بوده و با این پتانسیل فروش در ایران کسی به فکر استفاده از مزایای بالقوه آن و ارائه خدمات متمایز به مشتریان نبود.

اما با آمدن فروشگاه هایپراستار و پروموشن‌های دوره‌ای‌اش یا فروشگاه‌های جانبو که با حذف شلف و پائین آوردن قیمت مصرف کننده، شروع به جلب مشتریان کردند، دیگر فروشگاه‌های زنجیره‌ای را به تکاپوی تغییر انداخت که اگر دیرتر اقدام کنند، میدان را به تازه واردان می‌بازند.

اینگونه‌ست که بازار رقابتی ایجاد می‌شود و منافع را هم مصرف‌کننده و هم فروشنده می‌برند و روز به روز شاهد پدیدار شدن فروشگاه‌های زنجیره‌ای جدیدتر می‌باشیم، تا جائی که خود تأمین‌کنندگان کالا نیز وارد این عرصه شده‌اند تا سهم بیشتری در منافغ این نوع خرده‌فروشی کسب کنند برای مثال فروشگاه‌های زنجیره‌ای خانه‌و‌آشپزخانه ، خانه و کاشانه ، WMF ، دسینی ، فروشگاه‌های کاله (۷ten) ، فروشگاه‌های زنجیره‌ای لاوان ، شیرین عسل ، افق کوروش ، حامی و یاس …

این تغییرات آنچنان بازار را دچار تغییرات کرده‌است که این‌روزها بقالی‌های دریانی که سر هر کوچه و محله حضور داشتند را در زیر چتری متحد الشکل با نام فروشگاه‌های یاران دریان می‌بینیم.

حال باید دید با این تغییر نگرش، مدیران فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای مشتری‌مداری که در رأس خدمات این نوع فروشگاه‌ها تعریف شده، جایی درنظر گرفته‌اند و یا همچنان در حال توسعه کسب‌و کار حجره‌ای خود در قالب زنجیره‌ای هستند.

باید آینده‌‌نگر بود چرا که با بازشدن دروازۀ تجارت ایران به روی برندهای خارجی، مطمئناً اولین انتخاب حضور برندهای مطرح بین الملی، فروشگاه‌های زنجیره‌ای خواهند بود اما با تجربه و سطح انتظارات خودشان.
مسلماً فروشگاه‌هایی میزبان کالاهای آنها خواهند شد که از حداقل استانداردهای بین‌الملی بهره برده و نگرش مدیریت آنها در سطحی فراتر از عملکرد حال حاضرشان باشد.

فروشگاه های زنجیره ای، مزایا و معایب

قسمت اول

موضوع فروشگاه‌های زنجیره‌ای ، علل وجودی و شرایط کامیابی آنها مدتی است که موردتوجه صاحبنظران قرار گرفته است . این مقاله سعی در ارائه یک بررسی جامع پیرامون این موضوع داشته ، در رابطه با شرایط و عوامل موفقیت این فروشگاهها به نکات جدیدی اشاره دارد. بحث با تعریف یک فروشگاه زنجیره ای شروع شده و پس از آن ، علل و اهداف شکل گیری این واحدهای نوین توزیع و همچنین ویژگیها و خصوصیات این فروشگاهها و مزایا و معایب آنها در مقایسه با واحدهای توزیع سنتی بیان شده است . درادامه ، آن دسته از عوامل اجتماعی و شرایط محیطی که در رشد و توسعه فروشگاههای زنجیره ای نقش بسزایی ایفا می کنند موردبررسی قرار گرفته اند . از این عوامل با عنوان عوامل بیرونی نام برده شده است . پس از آن نیز به بحث درمورد نکات و شرایطی پرداخته شده است که دست اندرکاران فروشگاه های زنجیره ای باید به آنها توجه داشته ودر راستای تحقق آنها گام بردارند.

1 - مقدمه

موضوع فروشگاه های زنجیره ای و مساله توزیع، چندسالی است که در کشور مطرح شده است . اگرچه ایجاد این فروشگاهها پدیده جدیدی نیست و سابقه آن به سال 1328 وتاسیس تعاونی مصرف سپه برمی گردد، ولی در سالهای اخیر و بخصوص در دوره سازندگی به دلیل وجود مشکلات فراوان در بخش توزیع کالاها که بیشتر متاثر از دوعامل وضعیت نابسامان اقتصادی و ساختار نامناسب نظام توزیع سنتی است ، دولت برآن شد تا با تاسیس فروشگاههای نوین زنجیره ای ، وضعیت توزیع را در کشور بهبود بخشد و از آشفتگی در بازار جلوگیری کند. فروشگاههای رفاه ، اتکا و شهروند به دنبال این تصمیم ایجاد شدند، ولی علی رغم تلاشهای انجام شده ، به علت فقدان بینش کافی نسبت به چگونگی اداره این فروشگاهها و عوامل موثر در موفقیت آنها، این واحدها نیز توفیق چندانی در نیل به اهداف تعیین شده نداشته اند. مجموعه حاضر ضمن معرفی و بیان ویژگیهای یک فروشگاه زنجیره ای ، شرایط و عواملی را بررسی خواهدکرد که باعث موفقیت و رشد فروشگاههای زنجیره ای می شوند.

2- تعریف

الف ) یک فروشگاه زنجیره ای از چندین فروشگاه خرده فروشی تحت مالکیت مشترک و متمرکز تشکیل می شود . وظایف و کارکردهای عمده یک فروشگاه زنجیره ای ( بازرگانی ، تبلیغات ، اجاره و...) توسط یک واحد فرماندهی مرکزی یا یک مدیریت مرکزی کنترل می شوند.

ب ) فروشگاههای زنجیره ای به شبکه ای از خرده فروشیهای کوچک و بزرگ اتلاق می گردندکه کالاهای یکسانی را با مالکیت انحصاری ارائه می نمایند.

3- اهداف و علل شکل گیری

از آنجا که سیستم توزیع ، رابط بین تولید و مصرف است ، هرگونه تغییر و تحول اساسی و عمده در یکی از دو بخش تولید و مصرف ، به تغییری بنیادی در بخش توزیع منتهی خواهدشد . قرون هیجدهم و نوزدهم میلادی در اروپا مبدا تحولات در روشهای تولید، حمل ونقل و... بوده است . در نتیجه سیستم توزیع نیز از این تغییرات بی ثمر نمانده است ، به طوری که روشها و نهادهای مدرن توزیع ، به تدریج و در ابعاد متنوع رشد و نموپیدا کرده اند و به صورت جایگزین و یا مکمل روشهای سنتی به فعالیت توزیعی پرداخته اند. شکل گیری نهادهای مدرن توزیع مرهون بعضی ابداعات و نوآوریها درروشهای توزیع نیز می باشد. اقدامات ابتکاری ازقبیل قیمتهای ثابت اعلام شده روی اجناس ، ورود و خروج آزاد و آزادی پرسه زنی در مغازه ، حق بر گرداندن اجناس و... معامله نقدی و روش سلف سرویسی نمونه هایی از این نوآوریها هستند.

فروشگاههای زنجیره ای یکی از این نهادهای توزیع است که پس از پیدایش ، مسیری اگرچه غیریکنواخت ، اما تکاملی را طی کرده است ، به طوری که فروشگاههای زنجیره ای کنونی ترکیبی از انواع روشهای نوین توزیع است . اهداف اولیه شکل گیری این فروشگاهها ( البته در شرایط مساعد به وجود آمده پس از انقلاب صنعتی ) عمدتا" اقتصادی و به علت وجود حاشیه سود بالا بوده است که افراد ، اقدام به تاسیس فروشگاههای زنجیره ای می کردند . ولی به تدریج این نهاد نوین توزیع نشان داد که علاوه بر سودآوری ( برای صاحبان سرمایه در بخش خصوصی ) برای جامعه نیز مزایای عمده ای به ارمغان می آورد و این سبب شده که امروزه دولتمردان ساخت و توسعه این فروشگاهها را بیشترتشویق و تبلیغ کرده و یا خود متولی ساخت این فروشگاهها باشند . اهم اهداف موردنظردولتها در این رابطه عبارتند از:

- فراهم کردن کالاهای موردنیاز جامعه

- هدایت و حمایت برای تولید اقلام مهم

- حذف واسطه های غیرضروری میان تولیدکننده و مصرف کننده

- جلوگیری از توسعه بی رویه واحدهای تجاری در فضاهای غیرتجاری

- جلوگیری از فروش کالاهای غیراستاندارد

- توسعه و ترویج فرهنگ استانداردکردن کالاهای تولید داخلی و استفاده از بارکد ملی

- ثبیت قیمت کالا در مناطق مختلف شهری باتوجه به یکسان بودن قیمت انواع کالاهای عرضه شده در کلیه شعب واحدهای زنجیره ای

- اصلاح الگوی مصرف

- بهبود نسبی ترافیک شهری با حذف مسافرتهای درون شهری غیرضروری

- هدایت ، برنامه ریزی و نظارت بهتر و سهل تر دولت بر توزیع و اقتصاد

4- ویژگیها

فروشگاههای زنجیره ای در مقایسه با واحدهای توزیع سنتی و خرده فروشیها، دارای خصوصیات و ویژگیهای چندی هستند که برخی از آنها عبارتنداز:

1. یک فروشگاه زنجیره ای که از شعب و فروشگاههای متعدد تشکیل می شود، معمولا" در تمام واحدهایش ، کالاهای تجاری یکسانی را می فروشد .

2. خرید فروشگاه در حجم و مقیاس بالایی بوده ، لذا می تواند در مقایسه باخرده فروشیهای کوچک ، کالاها را با قیمت پایین تری به فروش رساند .

3. فروشگاههای زنجیره ای از انواع مختلف تمرکز کالاها و فعالیتهای مربوط به آنها بهره می برند. تمرکز کالاها به چهار گروه به شرح زیر طبقه بندی می شوند:

الف ) تمرکز افقی : عبارتست از افزایش حجم فروش یک کالای خاص در اثر توسعه شعب فروش ( وجود شعب متعدد تحت یک مدیریت واحد )

ب ) تمرکز جانبی : عبارتست از تمرکز انواع مختلفی از یک نوع کالا در فروشگاه

ج ) تمرکز عمودی : عبارتست از تمرکز وانجام فعالیتهای عمده فروشی در کنار امورخرده فروشی که قیمت تمام شده را برای فروشگاه کاهش می دهد. نوع دیگر این تمرکز، ادغام فعالیتهای تولیدی و تکمیلی ( نظیر بسته بندی ) است که به علت گستردگی فعالیت و تعدد امور تولیدی تنها در کنار فروشگاههای زنجیره ای ، امکان پذیر و مقرون به صرفه است .

د) تمرکز مورب : این تمرکز از تجمع فعالیتهای فرعی ایجاد می شود . تبلیغات متمرکز، بازرسی ، آمارگیری و تحقیقات متمرکز مثالهایی از این نوع به شمار می روند.

4. واحدهای زنجیره ای نظر به وسعت عمل و قدرت مالی شان می توانند از کامپیوترهای پیشرفته برای ثبت و هدفهای دیگر استفاده کنند. این واحدها برای کنترل موجودی ،سفارشات مشتری ، پیش بینی فروش ، تجزیه وتحلیل اطلاعات و مکانیسم فروش ازمدرنترین تجهیزات و تکنیک ها استفاده به عمل می آورند. دردسترس بودن اطلاعات جدید و به روز ازطریق کامپیوتر، به آنها این امکان را می دهد که به سرعت تصمیمات تعیین کننده و بحرانی را اتخاذ کنند.

5. این واحدها درک کرده اند که از شکست در تطابق با شرایط جدید باید عبرت گرفت .به همین منظور آنها دارای بخشهای برنامه ریزی هستند که در این بخشها، کارشناسان مربوطه ، سرگرم تجزیه وتحلیل حوادث اقتصادی ، عادات مردم ، سلیقه ها و الگوهای متغیر زندگی هستند. واحدهای زنجیره ای به تبع برنامه ریزی درازمدتشان ، در تامین نیازهاو حوائج آتیه نسبت به اکثر خرده فروشیها، در وضعیت و آمادگی بهتری قرار دارند.

6. حجم بسیار بالای خرید، این واحدها را قادر می سازد که از یک موضع قدرت ، باتولیدکنندگان و عمده فروشیها، معامله کنند.

7. واحدهای زنجیره ای به واسطه حجم فروش بالایی که دارند، با سرعت و سهولت بیشتری می توانند از بانکها و سایر موسسات اعتباردهنده تقاضای وام کنند.

8. وقتی که اجناس و کالاهای مختلف و متعدد در زیر یک سقف کنار هم قرار گرفته باشند. به فروش یکدیگر کمک می کنند، یعنی فروش برنامه ریزی نشده و ناگهانی پیش می آید که حجم زیادی از فروش فروشگاهها را تشکیل می دهد.

9. فروشگاههای زنجیره ای به علت قدرت اقتصادی و سازماندهی متمرکزشان ، درتبلیغات برای محصولاتشان ، مزیت منحصربه فردی دارند و قادرند پیامهایشان را ازطریق روزنامه ها، مجلات ، رادیو، تلویزیون و... به مصرف کننده برسانند، درحالی که یک واحدخرده فروشی مستقل ، دراین خصوص انتخابهای بسیار کمتری دارد.

10. تداوم حیات اقتصادی فروشگاههای زنجیره ای ، موکول به توسعه شعب آنهاست ،چرا که برای چنین فروشگاههایی ، حد پایین از توسعه وجود دارد که کمتر از آن حد، این فروشگاهها دوام نمی آورند و متضرر خواهندشد.

11. فروشگاههای زنجیره ای مانند بعضی از کارخانجات بزرگ تولیدی دارای هزینه ثابت قابل توجهی هستند.

12. واحدهای زنجیره ای به سرمایه گذاری زیادی برای مکان یابی ، تجهیزات و موجودی شعبه های جدید و همچنین حفظ و نگهداری شعبه های موجود نیازمندند، و لذا مبالغ قابل ملاحظه ای را مسدود می کنند.

13. فروشگاههای زنجیره ای به سطح بالایی از نیروی متخصص نیازمندند.

علاوه بر ویژگیهای فوق ، همان طور که قبلا هم اشاره شد، فروشگاههای زنجیره ای برای جامعه و مصرف کنندگان نیز آثار و فوائد متعددی به ارمغان می آورند که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:

الف ) فوائد اجتماعی

- حذف واسطه های غیرضروری میان تولیدکننده و مصرف کننده و کاهش هزینه های توزیع

- جلوگیری از توسعه بی رویه واحدهای تجاری در فضاهای غیرتجاری

- توسعه و ترویج فرهنگ استانداردکردن کالاهای تولید داخلی و استفاده از بارکد ملی

- تثبیت قیمت کالا در مناطق مختلف شهری باتوجه به یکسان بودن قیمت انواع کالاهای عرضه شده در کلیه شعب فروشگاههای زنجیره ای

- بهبود نسبی ترافیک شهری با حذف مسافرتهای درون شهری غیرضروری

- کاهش آلودگی هوا و استهلاک وسائط نقلیه

- کاهش گردش نقدینگی با استفاده از کارتهای اعتباری

ب ) فوائد بهداشتی

- کاهش سطح توزیع ( توزیع در مناطق خاص و با نشانی دقیق (

- کاهش زمان بین تولید تا توزیع وتوزیع تا مصرف

- امکان اعمال نظارت سریع ، دقیق و گسترده بر کار فروشگاههای زنجیره ای

- استانداردبودن کار فروشگاههای زنجیره ای

- بسته بندی کالا به صورت صحیح

- امکان جلوگیری از فروش کالاهای غیراستاندارد

- مشخص بودن مسیر توزیع

- کاهش عوارض ناشی از سود آنی

- نظارت ظاهری سطح فروشگاه و کارکنان

ج ) مزایای ویژه مصرف کنندگان و مشتریان

- ورود آزاد و عدم اجبار به خرید و درنتیجه ایجاد آرامش هنگام خرید

- عرضه کالا به قیمت ثابت و همراه با اطلاعات کالا نظیر وزن ، تاریخ تولید و انقضا و...

- فروش اجناس بسیار متعدد در زیر یک سقف . این خصوصیت ، در شهرهای بزرگ پرازدحام و دارای ترافیک ، شاید از قیمت ارزانتر، برای مشتریان جذاب تر باشد

- آزادی انتخاب بیشتر باتوجه به تنوع کالایی

- صرفه جویی در وقت

- امکان تهیه کالا و خدمات در طول شبانه روز

- استفاده ازامکانات و تسهیلات رفاهی درهنگام خرید ( نظیر کارتهای اعتباری ، پارکینگ و...)

البته باید توجه داشت که تنوع فوق العاده اجناس در فروشگاههای زنجیره ای ، ممکن است نیاز کاذب برای مشتریان ایجادکند که نتیجه آن افزایش مصرف و بالارفتن هزینه خانوار است .

تالیف: محمد عزیزی